منطق ماشين دودي

يكي از دوستان ما كه مرد نكته‌سنجي است، يك تعبير بسيار لطيف داشت كه اسمش را گذاشته بود "منطق ماشين دودي".

مي‌گفتيم منطق ماشين دودي چيست؟ مي‌گفت من يك درسي را از قديم آموخته‌ام و جامعه را روي منطق ماشين دودي مي‌شناسم.

وقتي بچه بودم، منزل‌مان در حضرت عبدالعظيم بود و آن وقت‌ها قطار راه‌آهن به‌صورت امروز نبود و فقط همين قطار تهران- شاه عبدالعظيم بود. من مي‌ديدم كه قطار وقتي در ايستگاه ايستاده بود، بچه‌ها دورش جمع مي‌شوند و آن را تماشا مي‌كنند و به زبان حال مي‌گويند: ببين چه موجود عجيبي است! معلوم بود كه يك احترام و عظمتي براي آن قائل هستند.

تا قطار ايستاده بود، با يك نظر تعظيم و تكريم و احترام و اعجاب به او نگاه مي‌كردند تا كم‌كم ساعت حركت قطار مي‌رسيد و قطار راه مي‌افتاد، همين‌كه راه مي‌افتاد، بچه‌ها مي‌دويدند، سنگ برمي‌داشتند و قطار را مورد حمله قرار مي‌دادند.

من تعجب مي‌كردم كه اگر به اين قطار بايد سنگ زد، چرا وقتي‌كه ايستاده يك ريگ كوچك هم به آن نمي‌زنند و اگر بايد برايش اعجاب قائل بود، اعجاب بيشتر در وقتي است كه حركت مي‌كند.

اين معما برايم بود تا وقتي كه بزرگ شدم و وارد اجتماع شدم، ديدم اين قانون كلي زندگي ما ايرانيان است كه هر كسي و هر چيزي تا وقتي كه ساكن است، مورد احترام است. تا ساكت است مورد تعظيم و تجليل است. اما همين كه به راه افتاد و يك قدم برداشت، نه تنها كسي كمكش نمي‌كند، بلكه سنگ است كه به‌طرف او پرتاب مي‌شود و اين نشانه يك جامعه‌ي مرده است.

ولي يك جامعه‌ي زنده فقط براي كساني احترام قائل است كه متكلم هستند نه ساكت؛ متحركند نه ساكن؛ باخبرترند نه بي‌خبرتر.

استاد شهيد مرتضي مطهري � كتاب حق و باطل / كتاب احياي تفكر اسلامي

سه شنبه 17 خرداد 1390 - 12:13:07 PM