آيا افراد خوب در شرايط بد هم خوب مي‌مانند؟

آيا افراد خوب در شرايط بد هم خوب مي‌مانند؟

در سال ١٩٧١، فيليپ زيمباردو روان‌شناس دانشگاه استنفورد و همكارانش تصميم گرفتند تا با انجام يك آزمايش به مطالعه تاثير زنداني شدن يا زندانبان شدن بپردازند. زيمباردو كه قبلاً همكلاسي استنلي ميلگرام (كه به خاطر آزمايش فرمانبرداري بسيار معروف است) بود علاقه‌مند بود كه پژوهش‌هاي ميلگرام را توسعه دهد. او مي‌خواست تاثير متغيرهاي موقعيتي بر روي رفتار انسان را مورد بررسي بيشتري قرار دهد.

پرسشي كه براي پژوهشگران مطرح بود اين بود كه شركت‌كنندگان در اين آزمايش هنگامي كه در محيط شبيه‌سازي شده زندان قرار مي‌گيرند واكنش‌شان چه خواهد بود. به عبارت ديگر، آن‌گونه كه خود زيمباردو در مصاحبه‌اي توضيح داد: "فرض كنيد شركت‌كنندگان همه از نظر رواني و جسمي سالم هستند و مي‌دانند كه بايد مدتي را در يك محيط شبيه زندان بگذرانند و در اين مدّت از برخي حقوق مدني خود محروم خواهند شد. آيا اين افراد (خوب) هنگامي كه در آن محيط (بد) قرار گيرند همچنان خوب باقي خواهند ماند؟"

شركت كنندگان در آزمايش

پژوهشگران در زيرزمين دانشكده روان‌شناسي دانشگاه استنفورد يك زندان ساختگي درست كردند و سپس ٢٤ نفر از دانشجويان دوره كارشناسي را براي ايفاي نقش زنداني‌ها و زندانبان‌ها انتخاب كردند. آنها از بين ٧٠ دانشجوي داوطلب انتخاب شده بودند و داراي هيچ سابقه مجرمانه و نيز مشكل عمده پزشكي نبودند. آنها پذيرفته بودند كه براي يك تا دو هفته در اين آزمايش مشاركت كنند و در ازاي آن روزي ١٥ دلار دريافت كنند.

وضعيت زندان و قاعده بازي

زنداني كه ساخته شده بود داراي سه سلول (3�2) متري بود. در هر سلّول سه زنداني نگاهداري ميشد و براي هر يك از آنها يك تختخواب تاشو در سلّول قرار داشت. اتاق ديگري كه كنار سلّول‌ها قرار داشت در اختيار رئيس زندان و زندانبان‌ها بود. يك فضاي خيلي كوچك به عنوان سلّول انفرادي و اتاق كوچك ديگري به عنوان حياط زندان در نظر گرفته شده بود.

٢٤ شركت كننده داوطلب به طور تصادفي در گروه زندانيان يا گروه زندانبانان جاي داده شدند. زندانيان بايد در طول دوره آزمايش، ٢٤ ساعته در سلّول باقي مي‌ماندند. امّا زندانبانان بايد در تيم‌هاي سه نفره در شيفت‌هاي ٨ ساعته كار مي‌كردند. پس از پايان شيفت كاري، زندانبانان اجازه داشتند تا شيفت بعدي به خانه‌هايشان بروند.

پژوهشگران مي‌توانستند از طريق دوربين‌‌ها و ميكروفون‌هاي مخفي به مشاهده رفتار زندانيان و زندانبانان بپردازند.

نتايج آزمايش

با وجودي كه در ابتدا قرار بود آزمايش زندان استنفورد ١٤ روز طول بكشد امّا پس از ٦ روز به خاطر اتفاقاتي كه براي دانشجويان شركت كننده افتاد، متوقف گرديد. زندانبانان، پرخاشگر و بددهن شدند و زندانيان شروع به نشان دادن علائم استرس و اضطراب حاد كردند.

با وجودي كه زندانيان و زندانبانان اجازه داشتند كه به هر طريقي كه مي‌خواهند با هم تعامل داشته باشند امّا تعاملات عموماً خصمانه و حتي غير انساني بود. زندانبانان شروع به رفتارهاي پرخاشگرانه و توهين‌آميز نسبت به زندانيان كردند و زندانيان منفعل و افسرده شدند. پنج نفر از زندانيان دچار هيجانات منفي شديد، شامل گريه و اضطراب شديد شدند به نحوي كه پيش از پايان يافتن‌ آزمايش مرخص گشتند.

حتي پژوهشگران نيز شروع به از دست دادن ديدگاه‌شان نسبت به واقعيت وضعيت كردند. خود زيمباردو كه به عنوان رئيس زندان عمل مي‌كرد متوجه رفتار توهين‌آميز زندانبانان نميشد تا آن كه يكي از همكارانش با صداي بلند نسبت به شرايط زندان و نقص اصول اخلاقي در صورت ادامه آزمايش اعتراض كرد.

پيام نتايج آزمايش

به گفته زيمباردو و همكارانش، آزمايش زندان استنفورد نشان داد كه موقعيت چه نقش مهمي مي‌تواند در رفتار انسان ايفا كند. زندانبانان كه در موقعيت "قدرت" قرار داده شده بودند شروع به رفتارهايي كردند كه به طور عادي در زندگي روزمره يا موقعيت‌هاي ديگر انجام نمي‌دادند. و زندانيان كه در موقعيتي قرار داده شده بودند كه كنترل واقعي بر شرايط‌شان نداشتند، افسرده و منفعل شدند.

شنبه 1 اردیبهشت 1391 - 8:22:05 AM